Quảng Trị là một cái tên khá mới mẻ trên bản đồ du lịch của Việt Nam, dù là điểm đến không thể thiếu trong hành trình tour phi quân sự (DMZ - Demilitarized Zone). Nhưng liệu thương hiệu du lịch “Hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội” đã phát huy hết hiệu quả và có đủ sức giữ chân du khách chưa? Phải chăng thương hiệu du lịch Quảng Trị cần định hình lại, lựa chọn cách tiếp cận mới và khác, để phát huy hết tiềm năng và lợi thế của mình.
Thành cổ Quảng Trị
Nhìn lại quá khứ: chặng đường hơn 10 năm phát triển chương trình du lịch “Hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội”.
Tháng 7/2005, UBND tỉnh Quảng Trị phối hợp với Bộ Quốc phòng, Tổng cục Du lịch đã tổ chức Hội thảo quốc gia “Du lịch Quảng Trị hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội” với 175 đại biểu trong và ngoài nước tham gia. Hội thảo đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động về phát triển loại hình du lịch này, mở màn cho một chuỗi các sự kiện liên quan diễn ra sau đó: (i) Tháng 12/2005, Công ty Du lịch và Xúc tiến đầu tư (Tổng cục Du lịch) bảo vệ thành công đề tài khoa học cấp Bộ với chủ đề “Khai thác các giá trị di tích chiến tranh cách mạng tại Quảng Trị phục vụ xây dựng Chương trình du lịch Hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội”; (ii) Từ năm 2005, các Công ty du lịch, Trung tâm lữ hành Quảng Trị đã xây dựng, tổ chức liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp trong nước để thực hiện chương trình này; (iii) Tháng 7/2006, UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức giới thiệu chương trình du lịch “Hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội” tại thủ đô Hà Nội với sự tham gia của nhiều đại biểu bộ ban Ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, các doanh nghiệp. Đây là điểm nhấn quan trọng có tính chất khẳng định một thương hiệu du lịch đầy tiềm năng được các hãng lữ hành trong nước và quốc tế quan tâm.
Ngày 25/8/2015, Hội nghị tổng kết 10 năm chương trình “Hoài niệm về chiến trường xưa và đồng đội” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức tại thành phố Đông Hà. Hội nghị đã có những đánh giá khách quan về kết quả đạt được cũng như khó khăn hạn chế, và phương hướng nhằm tiếp tục phát triển chương trình du lịch này. Hệ thống di tích lịch sử được trùng tu, nâng cấp (Địa đạo Vịnh Mốc, Thành cổ Quảng Trị, Đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải, Sân bay Tà Cơn…); nhiều lễ hội cách mạng, chương trình nghệ thuật độc đáo gây xúc động mạnh mẽ không chỉ trong nước mà còn cả trong khu vực và trên thế giới (Lễ hội Thống nhất non sông, Lễ hội Tri ân các anh hùng liệt sỹ, Lễ hội Thả hoa trên dòng Thạch Hãn, Chương trình nghệ thuật Khúc tráng ca về một dòng sông, Hùng thiêng đất mẹ…). Chương trình du lịch “Hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội” đã đưa Quảng Trị thành điểm đến đầy ấn tượng với các giá trị tâm linh đặc biệt. Tuy nhiên, con số 8 triệu lượt khách trong 10 năm, quả thật, vẫn đang còn khiêm tốn.
Hiện tại: Du lịch Quảng Trị đang có những gì ?
So sánh trên tất cả các lĩnh vực, từ điều kiện tự nhiên đến nguồn lực lao động, có lẽ Quảng Trị là tỉnh gặp nhiều khó khăn nhất trên dải đất miền Trung, chưa kể đến những hậu quả nặng nề và tàn khốc do chiến tranh để lại.
Nói như vậy không có nghĩa Quảng Trị thiếu những tiềm năng và lợi thế để thu hút đầu tư và phát triển du lịch. Nhưng trong giới hạn bài viết này, xin phép không đi sâu vào các lợi thế về vị trí địa lý thuận lợi hay tài nguyên du lịch đặc sắc. Tác giả bài viết xin nhấn mạnh vào ba yếu tố sau đây, để nếu được, các nhà đầu tư hãy lưu tâm và dành chút ưu ái cho mảnh đất vốn đang còn “hoang sơ” này.
Thứ nhất, vì sao lại “hoang sơ”? Tính ra, Quảng Trị có quỹ đất với diện tích khá lớn dành cho phát triển du lịch. Tuy vậy, trong 20 dự án trên tổng diện tích đất 168,49ha tại các khu dịch vụ - du lịch, ngoài 04 dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng với diện tích đất 6,53ha, vẫn còn nhiều dự án khác đang triển khai một cách chậm rãi hoặc vẫn đang nằm trên giấy tờ. Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch trên địa bàn Quảng Trị còn rất hạn chế. Cách thức tổ chức khai thác sản phẩm du lịch và các dịch vụ hỗ trợ còn lúng túng và thiếu tầm nhìn; chưa có các chương trình tour tuyến hấp dẫn; chưa có các hoạt động vui chơi giải trí đi kèm, sản phẩm lưu niệm thiếu đặc sắc… do đó, không đủ sức hấp dẫn du khách. Thực tế này được nhấn mạnh một lần nữa trong Hội nghị Ban chỉ đạo phát triển du lịch tỉnh diễn ra vào ngày 03/6/2016 vừa qua tại Khu dịch vụ - du lịch Cửa Việt, khi mà tất cả cơ sở hạ tầng, dịch vụ phục vụ du lịch như ăn uống – vui chơi – lưu trú – mua sắm… tại Quảng Trị đều thiếu thốn, chưa có điểm nhấn và thiếu chuyên nghiệp. Câu hỏi của du khách khiến những nhà lữ hành không ít lần phải đau đầu là: “Đến Quảng Trị đi đâu chơi, ăn gì, mua gì về làm quà ?”. Cái “hoang sơ” ấy – rất cần có bàn tay của tổng đạo diễn chuyên nghiệp biến hóa!
Thứ hai, xin được tách từ “khát” trong “khát vọng” để nói về những mong mỏi của người dân về một Quảng Trị phát triển hơn, để khi nhắc đến địa danh thân thương ấy, cái mường tượng trong tâm trí mỗi người về “đau thương”, “gió Lào”, “cát trắng” sẽ mờ đi, mà thay thế vào đó là hình ảnh một Quảng Trị “năng động”, “phát triển”, và là điểm đến của “Hòa bình”. Đúng vậy, nếu ngày xưa, khát vọng mãnh liệt của quân và dân Quảng Trị là nước nhà được thống nhất đã giúp những con người anh hùng ấy hoàn thành sứ mệnh lịch sử; thì hôm nay, khát vọng mạnh mẽ được hòa mình vào dòng chảy của hội nhập kinh tế quốc tế sẽ là thứ vũ khí chiến đấu hữu hiệu trước mọi biến cố thăng trầm của nền kinh tế thị trường nhiều đổi thay. Người Quảng Trị đi đâu cũng được đánh giá là “cần cù”, “chịu khó” và “có ý chí”. “Ý chí”, trên một phương diện nào đó cũng đồng nghĩa với “khát vọng”. Với nguồn nhân lực trẻ đầy “khát vọng” hiện có, nếu được đào tạo, sẽ trở thành nguồn lao động vừa không thiếu “lượng”, vừa đủ “chất” để đáp ứng nhu cầu của thị trường cũng như các nhà đầu tư.
Thứ ba, chưa bao giờ, các cấp chính quyền tỉnh Quảng Trị lại dành nhiều ưu ái việc xúc tiến đầu tư và phát triển du lịch như hiện nay. Những tiếp xúc mới đây của lãnh đạo tỉnh với các nhà đầu tư, cũng chủ yếu trên định hướng phát triển du lịch: Xây dựng dự án phát triển du lịch đảo Cồn Cỏ với những sản phẩm du lịch cao cấp- Đoàn Hội Doanh nghiệp Việt Nam tại Bungari; Phát triển Khu phức hợp du lịch sinh thái Pegasus – Tập đoàn giáo dục Kinder World (Singapore)... Đích thân đồng chí Nguyễn Đức Chính, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đã cùng các ban ngành liên quan tiến hành khảo sát động Prai, thác Tà Puồng (huyện Hướng Hóa) đánh giá địa điểm này và các khu vực liền kề nhằm phục vụ khai thác phát triển du lịch. Trong Hội nghị Xúc tiến đầu tư và quảng bá du lịch tỉnh diễn ra vào ngày 17/4/2016 tại thành phố Đông Hà với sự tham gia của gần 500 đại biểu trong và ngoài nước, UBND tỉnh đã đưa ra 09 cam kết cao nhất, hấp dẫn nhất về cơ chế, chính sách thu hút đầu tư dành cho các doanh nghiệp. Những cam kết đó, một lẫn nữa được nhắc lại mạnh mẽ trong Công văn số 2034/UBND-TM ngày 31/5/2016 của UBND tỉnh về việc yêu cầu các Sở, ban, ngành, địa phương, đơn vị liên quan thực hiện nghiêm túc. Như vậy, Quảng Trị đang tạo mọi điều kiện tốt nhất để thu hút đầu tư, phát triển du lịch, như “Cô gái đẹp đang tuổi kén chồng”[i]!
Hướng về tương lai: Xây dựng Quảng Trị thành biểu tượng hòa bình của nhân loại!
Tại Diễn đàn Du lịch ASEAN (ATF) 2015 tại Myanmar, vấn đề “Hòa bình” đã được nhắc đến trong chủ đề của sự kiện: “Du lịch ASEAN vì Hòa bình, Thịnh vượng và Quan hệ đối tác”. Tại buổi họp báo của Du lịch Việt Nam tại ATF 2015, nhiều phóng viên quốc tế đã quan tâm đến du lịch vì hòa bình tại Việt Nam gắn với các chiến trường xưa[ii].
Trong một lần tổ chức sự kiện tại khách sạn Mường Thanh Quảng Trị, tôi có tình cờ gặp một nhóm 5, 6 người Mỹ, mái tóc họ đa phần đã ngả màu bạc trắng và những vết nhăn nheo trên khuôn mặt đầy thiện cảm của họ đã thôi thúc tôi bắt chuyện. Họ không ngại ngần cho tôi biết, cách đây 50 năm, họ đã từng ở trên mảnh đất này, giờ đây họ muốn quay lại, như tìm về với sự bình yên, thanh thản ở cái tuổi gần đất xa trời. Mới đây, tháng 10/2015, một khóa học cấp khu vực về khắc phục bom mìn sau chiến tranh do Tổ chức Phục hồi và Ổn định quốc tế CISR (Hoa Kỳ) được tổ chức tại Việt Nam với sự tham gia của nhà lãnh đạo các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này đến từ Lào, Thái Lan, Campuchia, Sri Lanka... Họ đã chọn địa đạo Vịnh Mốc, di tích đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải và một số khu vực bom mìn đang còn sót lại ở Quảng Trị để tìm hiểu thực địa. Tại sao họ lại chọn Quảng Trị? Phải chăng họ tìm thấy Quảng Trị là “hạt nhân” của cuộc hành hương vì hòa bình?
Tại Hội nghị Xúc tiến đầu tư và quảng bá du lịch Quảng Trị năm 2016, PGS.TS Trần Đình Thiên đã trình bày một cách thuyết phục về một biểu tượng “Hòa bình nhân loại”[iii] ngay trên mảnh đất Quảng Trị với nội-kết nối “một chuỗi địa danh gắn với cuộc chiến tranh khốc liệt bậc nhất – Thành cổ Quảng Trị, sông Thạch Hãn, Nghĩa trang Trường Sơn và Nghĩa trang Đường 9, sông Bến Hải, hệ thống làng hầm Vĩnh Linh, Khe Sanh, đảo Cồn Cỏ, Cửa Tùng, Cửa Việt”, khai thác có hiệu quả một trong 4 địa chỉ trên thế giới có “Đức Mẹ hiện hình” – Trung tâm Hành hương Đức Mẹ La Vang; và ngoại-kết nối với Cố đô - là di sản văn hóa của nhân loại và Sơn Đoòng, Phong Nha – Kẻ Bàng – là di sản thiên nhiên của thế giới, tạo thành một tour du lịch hoàn hảo.
Hòa trong xu thế chung của toàn khu vực trong chiến lược phát triển du lịch, phải chăng, Quảng Trị dựa trên nền tảng đã có, nên tiếp cận một cách khác, để thực sự tạo thành điểm nhấn, là điểm đến của du khách trong nước và quốc tế - điểm đến của “Hòa bình nhân loại”.
Sự lựa chọn cách tiếp cận phát triển mới của các tỉnh duyên hải miền Trung bước đầu đã mang lại những hiệu quả rõ rệt, với chiến lược tập trung phát triển du lịch với tư cách là ngành mũi nhọn ưu tiên (Quảng Bình, Thừa Thiên Huế...). Do đó, Quảng Trị hoàn toàn có quyền tin tưởng vào một tương lai có ngành du lịch phát triển tầm cỡ quốc tế. Vậy, Quảng Trị sẽ bắt đầu từ đâu? Tất nhiên, sẽ có nhiều vấn đề cần phải làm: sự nỗ lực của nhân dân, các cấp chính quyền Quảng Trị; sự hỗ trợ thúc đẩy của Nhà nước, Chính phủ...; và đặc biệt là hành động thực tiễn của các nhà đầu tư!.
Nguồn: (dulich.quangtri.gov.vn)